رادیوتراپی

مقدسی

مهر 17, 1400

709



رادیوتراپی یا پرتودرمانی عبارتست از استفاده از پرتوهای نافذ مانند اشعه های ایکس و آلفا و بتا و گاما، که از دستگاه یا داروهای مخصوص تابیده می شوند. این روش برای از بین بردن یا کوچک کردن بافت های سرطانی استفاده می شود. در این روش در اثر آسیب DNA ممکن است سلول های ناحیه درمان تخریب، و ادامه رشد آن ها متوقف شود.  رادیوتراپی  به سلول های سالم نیز آسیب می رساند و باعث از بین رفتن آن ها می شود، اما پس از اتمام دوره درمان سلول های سالم توانایی درمان خود، و بازیابی توانایی خود را دارند. هدف کلی از رادیوتراپی از بین بردن و کوچک کردن سلول های سرطانی است، که در این روش سعی می شود به بافت های سالم کمترین آسیب وارد شود.

انواع پرتو درمانی

سه نوع پرتو درمانی وجود دارد که عبارتند از :

  • پرتو درمانی داخلی
  • پرتو درمانی خارجی
  • پرتو درمانی سیستماتیک

 

در ادامه به بررسی و توضیح هر کدام از آن ها می پردازیم.

 

پرتو درمانی داخلی

پرتو درمانی داخلی روشی است موضعی که برای درمان سرطان به کار گرفته می شود. این نوع از پرتو درمانی که با نام براکی تراپی نیز شناخته می شود. در این نوع پرتو درمانی، منبع اشعه در داخل بافت موتور و در همجواری آن قرار می گیرد. این منبع تا مدت ها در بدن باقی می ماند و بعد از آن برداشته می شود. در براکی تراپی فقط تومورها درمان می شوند و دیگر بافت های سالم بدن آسیب نمی بینند.

پرتو درمانی داخلی در بیمارستان به صورت سرپایی و یا با بستری شدن در بیمارستان انجام می شود. کاربردهای براکی تراپی عبارت است از :

  • درمان سرطان دهانه رحم
  • درمان سرطان های سر و گردن
  • درمان سرطات کیسه صفرا
  • درمان سرطان مری
  • درمان پروستات

 

ممکن است این روش با رادیوتراپی خارجی و یا شیمی درمانی انجام شود.

 

پرتو درمانی خارجی

رایج ترین نوع پرتو درمانی، پرتو درمانی خارجی است. در این نوع از پرتو درمانی دستگاهی که از آن اشعه خارج می شود و در خارج از بدن قرار دارد به سلول های سرطانی تابیده می شود. این عمل باید هر روز دوبار و طی چند هفته انجام شود.

مدت زمانی که برای این نوع درمان وجود دارد 20 الی 30 دقیقه است که به صورت سرپایی انجام می شود و معمولا بیماران مشکل حادی ندارند. از مواردی که می توان با این نوع پرتودرمانی به درمان اعضای مختلف اشاره کرد، عبارتند از :

  • سرطان دهانه رحم
  • سرطان ریه
  • سرطان واژن
  • سرطان پروستات
  • سرطان حنجره

پرتو درمانی خارجی برای بهبود در وضعیت سرطانه در مراحل اولیه است. همچنین این روش می تواند به کاهش درد نواحی مورد نظر کمک بسیاری کند.

 

پرتو درمانی سیستماتیک

نوعی از پرتو درمانی وجود دارد که پرتو درمانی سیستماتیک می گویند. این نوع پرتو درمانی که با پرتو درمانی داخلی با منبع مایع انجام می شود، نوعی داروی رادیواکتیو را از راه حرکت در خون به بافت های سرطانی می رساند و باعث می شود تا سلول های سرطانی با این روش از بین روند.

این داروی رادیواکتیو می تواند به روش های مختلفی وارد خون فرد شود. از جمله این روش ها می توان به تزریق به رگ ها و یا با بلع اشاره کرد. این داروی رادیواکتیو می تواند از طریق بلع و یا تزریق وریدی وارد بدن فرد بیمار شود. در این پرتو درمانی عوامل زیادی دخیل هستند که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد :

 

  •  قسمتی که تومور در آن ناحیه قرار گرفته شده است.
  • اندازه تومور که بزرگ و یا کوچک است.
  • سابقه بیماری در فرد نیز نقش مهمی دارد.

رادیوتراپی ممکن است به تنهایی، یا همراه با سایر روش ها مثل شيمي درماني و یا درمان هورمونی مورد استفاده قرار گیرد. پزشک متخصص با در نظر گرفتن وضعیت بیمار، میزان پیشرفته بودن بیماری، سن و جنس بیمار و مکان ناحیه درگیر شده، روش مناسب درمانی را انتخاب می نماید.

اشعه ایکس یکی از اشعه هایی است که در رادیوتراپی مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از این روش به چند صورت امکان پذیر است: روش اول ابا استفاده از دستگاه های اشعه تاب، روش دوم با استفاده از کاشتن مواد رادیواکتیو نزدیک تومور، روش سوم درمان با ید رادیواکتیو که این روش سعی دارد که سلول های سرطانی را کوچک یا از بین ببرد.

رادیوتراپی چگونه باعث از بین رفتن سلول های سرطانی می شود؟

اشعه های ایکس و آلفا و بتا و گاما انرژی زیادی برای از بین بردن سلول های سرطانی دارند، این اشعه ها با از بین بردن DNA   سلول سرطانی را می کُشند. با بین رفتن DNA  سلول سرطانی، رشد و تقسیم و انتشار آن در بدن متوقف می شود.

متاسفانه پرتودرمانی یا رادیوتراپی توانایی تشخیص سلول های سالم و سلول های سرطانی را ندارد، برای همین پزشک متخصص باید عوارض بعد از درمان رادیوتراپی را جدی بگیرد. در صورت وجود تومور بزرگ دز های بیشتر به بیمار داده می شود که روی توده کاملا متمرکز می شود. رادیوتراپی ممکن است برای درمان انواع تومورهای جامد از جمله تومورهای مغز، پستان، دهانه رحم، حنجره، ریه، پانکراس، پروستات، پوست، نخاع، معده، رحم و یا برخی تومورهای خوش خیم به کار رود.

رادیوتراپی مغز

رادیوتراپی یا پرتودرمانی یک روش مناسب برای درمان انواع برخی سرطان ها می باشد. استفاده از رادیوتراپی برای درمان سرطان مغز می تواند یک روش درمانی مفید و موثر باشد. بسیاری از افراد بر این باورند اگر توده یا تومور از مغز بیمار برداشته شود، سرطان به کلی از بین خواهد رفت. اما این یک اشتباه شایع میان مردم است و در بسیاری از موارد نیاز به انجام رادیوتراپی جهت از بین بردن سلول های سرطانی در مغز می باشد.

رادیوتراپی مغز پس از برداشتن تومور مغزی، جهت عدم عودت تومور انجام می گیرد. همچنین در برخی مواقع که توده یا تومور در ریشه مغز یا سایر نقاط داخلی مغز باشد و امکان انجام جراحی و برداشتن تومور وجود ندارد، از روش رادیوتراپی برای درمان تومور مغزی استفاده می شود. زیرا پزشک متخصص به توده یا تومور دسترسی ندارد. در نتیجه مناسب ترین درمان در این حالت استفاده از رادیوتراپی می باشد. بدیهی است که روش و تعداد جلسات مورد نیاز به رادیوتراپی مغز بسته به وضعیت بیمار و میزان پیشرفت بیماری دارد. در حقیقت رادیوتراپی مغز در سرطان های پیشرفته مورد استفاده قرار می گیرد.

 

رادیوتراپی مغز چگونه صورت می گیرد؟

در رادیوتراپی مغز از اشعه هایی با پرتو بالا استفاده می شود، که وظیفه این اشعه ها از بین بردن سلول های سرطانی می باشند. در رادیوتراپی مغز از اشعه های ایکس و گاما و پروتون استفاده می شود. در روش پرتودرمانی، اشعه های ساطع شده به سر بیمار تابیده می شود و در نهایت این اشعه ها به بافت های مغز نفوذ می کنند و سلول های سرطانی را تحت تاثیر قرار می دهند و مانع از متاستاز (گسترش و مهاجرت سلول‌ های سرطانی از یک بافت به بافت ‌های دیگر) می شود.

در پرتودرمانی مغز، بیمار به بیمارستان یا کلینیک رفته و رادیوتراپی را انجام می دهد. پزشک متخصص با توجه به اندازه تومور و میزان پیشرفت بیماری یک برنامه رادیوتراپی خاصی را برای مریض در نظر می گیرد. هر جلسه معمولا فقط چند دقیقه طول می کشد. هنگام استفاده از رادیوتراپی سعی می شود که بافت های مجاور تومور آسیب نبیندد و سالم بمانند.

استفاده از رادیوتراپی سه بعدی امکان بررسی ناحیه دقیق تومور را فراهم می نماید، لذا پزشک رادیوتراپی را روی توده متمرکز می سازد تا از آسیب رساندن به سایر بافت ها جلوگیری کند.  شایان ذکر است که بدن کودکان نسبت به رادیوتراپی مغز واکنش سریع تری نشان می دهد، لذا احتمال بهبودی آنان بیشتر است.

اشتراک گذاری :